Het 'Serengeti van Amerika', zo beschouwen natuurbeschermers het. Maar het is de vraag hoe lang het Arctic National Wildlife Refuge in Noord-Alaska die status zal behouden. Want al tijdens zijn verkiezingscampagne heeft president en voormalig olie-boer George W. Bush beloofd in dit bijzondere natuurgebied naar olie en gas te gaan boren. Volgens de olie-industrie kan er met weinig schade aan het milieu wel 10 miljard ton olie worden gewonnen in deze ijzige toendravlakten.
Milieu-activisten maken zich echter grote zorgen over de effecten van de olie-exploitatie op de ijsberen, witte wolven, trekvogels, en op de naar schatting 140.000 kariboes, die ieder jaar naar het gebied terugkeren om te kalven. Inmiddels is reeds 95 procent van de North Slope, de noordelijke bergstreek van Alaska, aangewezen als potentieel olie- en gaswinningsgebied. Waarom, zo voeren de natuurbeschermers aan, kan niet tenminste een deel van noord-Alaska met rust worden gelaten?
Er wonen twee inheemse volken in het gebied: de Gwich'in Indianen en de Inupiat Inuit. De Gwich'in wonen in vijftien dorpen in Alaska en Canada. Zij zijn afhankelijk van de 130.000 dieren grote Porcupine kariboekudde. In de eigen taal betekent Gwich'in: 'Volk van de Kariboe'. Volgens Faith Gimmel van de Gwich'in Stuurgroep is haar volk in cultureel, spiritueel en sociaal opzicht afhankelijk van de kudde: 'Onze scheppingsverhalen vertellen hoe de Gwich'in en de kariboe vroeger één waren.' Geconfronteerd met de plannen van de regering-Bush zegt ze: 'Mijn volk dreigt duizenden jaren oud cultuurgoed te verliezen voor olie die in zes maanden is opgestookt. Waarom moeten de Gwich'in hun manier van leven opofferen voor korte-termijn economisch gewin?' Gimmel maakt zich grote zorgen over de toekomst: 'Wat de kariboe overkomt, overkomt de Gwich'in. En wat de Gwich'in overkomt, overkomt ook de kariboe.'
Lang niet alle inheemse bewoners verzetten zich echter tegen de oliewinning. Zo zijn de meeste Inupiat warm voorstander. Neem het dorp Kaktovik, met 260 inwoners. Vroeger leefden de mensen hier van kariboevlees, bessenplukken en visvangst. Nu willen ze verdienen aan olie en gas. Ze hebben het geld nodig om de verwarming van hun prefab-huizen te kunnen betalen, en benzine voor hun sneeuwscooters. Volgens de Inuk Herman Aishanna zal het wel meevallen met de milieu-effecten en is het onwaarschijnlijk dat de kariboes schade zullen ondervinden. Wat hij wel zeker weet is dat dankzij de belasting op oliewinning Kaktovik inmiddels betere huizen heeft, een grote school met zwembad en een taxi-busje. Uitbreiding van de olie- en gaswinning zal de Inupiat verzekeren van een voortgaande stroom aan belastinginkomsten.
Feit is dat ook de Alaska Federation of Natives, de grootste inheemse organisatie van Alaska, de oliewinning in het natuurgebied ondersteunt. Volgens woordvoerder John Tetpon kunnen inheemse volken belangrijk voordeel hebben bij winning en kan tegelijkertijd de kariboekudde worden beschermd. Maar ook Tetpon kan niet verhelen dat er herhaaldelijk omvangrijke lekken in de bestaande pijpleidingen ontstaan.
Inmiddels is er ook een aantal dissidente Inupiat, die overeenkomsten zien tussen de campagne van de Gwich'in en hun eigen jarenlange strijd tegen buitengaatse oliewinning. Want die bedreigt immers een van de Inupiat-bestaansbronnen, namelijk de walvissen en andere zee-zoogdieren.
Intussen groeit wereldwijd het verzet. De kwestie wordt gezien als het eerste belangrijke treffen tussen de milieubeweging en de nieuwe Amerikaanse regering. In een oproep tot actie schrijft filmster Robert Redford: 'Er is maar een groep Amerikanen die van de vernietiging van het 'Arctisch Wildernis Gebied' profiteert: de olie-reuzen. Alle anderen verliezen. De Arctische wildpopulatie zal afnemen, het Gwich'in-volk zal zijn land ontsierd zien met pijpleidingen en olielekken, u en ik zullen nog meer afhankelijk worden van olie, en de planeet zal lijden van catastrofale mondiale opwarming doordat er nog meer fossiele brandstof wordt opgestookt.'

www.savebiogems.org/arctic
www.anwr.org
www.northern.org