Voor het derde jaar probeerde ik deze zomer een vlucht te boeken van Moskou naar Naryan Mar. Naryan Mar ligt aan de kust van Noord-Rusland, onder het eiland Nova Zembla. En zowaar: dit jaar lukte het mij. Eerst bracht ik, in een heet Moskou, een bezoek aan de medewerkers van RAIPON (Russian Association of Indigenous Peoples of the North). Met hen sprak ik het programma voor de manifestatie Nenets in Nederland door. Na een tussenstop in Archangelsk kwam ik in Naryan Mar aan. Ik kende Naryan Mar alleen in winterse weersomstandigheden. Wat een zanderige stad. Dat had ik niet verwacht. De temperatuur is zomers. Op het vliegveld wacht een groepje Nenets me op, waaronder Vlad Peskov, voorzitter van Yasavey, Alexander E. Vyucheisky (Sasja) van de rendierhouderscoöperatie Jerv en Alexander I. Vyucheisky, nu bestuurslid van Yasavey en lid van de regionale Doema. Na het bezoek aan een terrein buiten Naryan Mar, waar Yasavey droomt een eigen kantoor neer te zetten in de vorm van een chum (een soort tipi), vertrekken we met de jeep naar Krasnoe, een uur rijden vanaf Naryan Mar. De volgende dag gaan we op de toendra paddestoelen en bessen zoeken. Er zijn niet veel paddestoelen te vinden en de moerasbraam is nog niet rijp.

Bruiloft
Ik krijg te horen dat ik niet alleen ben uitgenodigd voor 'de Dag van het Rendier' maar ook voor een zeer bijzondere bruiloft. De Noord-Noorse Sami Øyvind Ravna en de Nenetsvrouw Zoja Vylka zullen op traditionele Nenetswijze op de toendra gaan trouwen. Traditionele Nenetsbruiloften hebben al lange tijd niet meer plaatsgevonden en een eerder huwelijk tussen een Sami en een Nenets is mij niet bekend. Op 1 augustus vliegen we met de helikopter naar het tentenkamp van de ouders van Zoja, midden op de toendra. Daar zullen de onderhandelingen over de prijs van de bruid tussen de Sami-onderhandelaar Ole Einar Olsen en de toekomstige schoonouders plaatsvinden. Ik verblijf met mijn tolk in een blauw, Russisch koepeltentje. Op 50 meter afstand van de tent is de helikopterlandingsplaats. Op een ochtend blijken we omgeven te zijn door rendieren. Ik word wakker van hun 'geknor' en het geklepper van hun hoeven. Ik verkeer in een soort droomtoestand. Er zijn meer dan duizend rendieren. Het is voor de Nenets en Samen ''een verkeerde vraag'' om naar het precieze aantal dieren te informeren. In dit kamp staan drie chums. Opvallend is het grote aantal kinderen in het kamp. Veel sleden staan met vijf rendieren ingespannen. Verschillende keren mag ik meerijden. 's Avonds worden de rendieren losgelaten en 's ochtends weer bij elkaar gedreven. Met veel moeite kunnen de sledetrekkers weer uit de kudde worden gehaald. Omdat het feest is selecteren de gastheren ook een aantal voor de slacht. Een stukje rauw vlees dat wordt afgesneden van het karkas en wordt ondergedompeld in het verse bloed in de ribbenkast is een delicatesse. Er wordt veel 'thee' gedronken, dat wil zeggen: feitelijk ontbijten, lunchen of dineren. De tafel naast de kachel in de chum staat vol met allerlei soorten rauwe, gekookte of gerookte vis, gebraden gans en rendiervlees en natuurlijk brood. Omdat het feest is, ontbreekt ook de wodka niet.
Op de volgende dag, de dag van de bruiloft, komen in de morgen een groep Samen uit Noord-Noorwegen en een aantal Noren aan. De Samen kleden zich om in hun kleurrijke traditionele dracht. Veel Nenets hebben ook hun traditionele kleding aangetrokken. Ole stapt op een rendierslee, rijdt naar de chum en de onderhandelingen over de bruidsschat kunnen beginnen. Op een stokje wordt bijgehouden hoeveel rendierkalveren, hinden en stieren worden geboden en gevraagd. De ouders gaan akkoord met de prijs. De schoonouders en bruidegom mogen de chum binnenkomen en er wordt thee gedronken. De ouders, schoonouders en bruidegom rijden drie keer met rendiersleden rond de chum. De Nenets klagen dat de Samen niet goed op de sleden zitten. Zij zijn het immers verleerd. De bruid mag daarna door de bruidegom met een rendierslede worden 'ontvoerd', en alle cadeaus gaan mee. Daarmee is het huwelijk gesloten. 's Avonds is het groot feest, waarbij de bruidegom - tegen het Nenets- en Russisch gebruik in - een dankwoord uitspreekt. Hij maakt meteen van de gelegenheid gebruik om een nieuw boek over de Nenetscultuur te presenteren dat hij tezamen met zijn vrouw heeft geschreven. Het is inmiddels al het zevende boek van hun hand dat in Noorwegen is verschenen.

Rendierslederaces
De volgende dag vliegen we met de helikopter naar het kamp waar de Dag van het Rendier, het Nieuwjaar van de Nenets, wordt gevierd. Eigenlijk zou het feest op 1 augustus moeten plaatsvinden, maar in verband met de beperkte helikoptervluchtmogelijkheden wordt het drie dagen verschoven. Voorafgaand aan de feestelijkheden onderhandelen de Nenets met de oliemaatschappij LukOil over de voorwaarden waaronder in hun gebied olie kan worden gewonnen.
Dit keer logeer ik in de chum van Alexander ('de wolvenjager', zie Arctica 11) en Valentina Lekkovy. In dit kamp staan vier chums. Of het de normaalste zaak van de wereld is worden we wederom omgeven door meer dan duizend rendieren. Rond het kamp staan vijf olieboortorens. In de chum is de vrouw des 'huizes' de gastvrouw. Iedereen krijgt 'thee' en het is een indrukwekkend schouwspel om te zien hoe alle aanwezigen rond tafel en kachel in een bepaalde volgorde worden verwend. Naast de familie zijn er in deze tent twee katten, een hond en een rendierkalfje. Het is te laat geboren en door een hond gebeten. Het zal wel altijd in deze chum blijven wonen. 's Avonds arriveren er zeven sleden met vertegenwoordigers van de Komi, een volk dat zuidelijk van de Nenets woont en een eigen taal en cultuur heeft. Het zijn heel verlegen mensen. Vanwege de hoge kosten zijn zij zelf al een aantal jaren niet in staat een Dag van het Rendier te houden. De Komi worden gastvrij onthaald en ook zij krijgen slaapplaatsen in de chum. Op de Dag van het Rendier zijn er voor jongens en mannen wedstrijden in lassowerpen, verspringen en bijlwerpen. Aan het hardlopen en de rendierslederaces doen ook de vrouwen mee. Vooral de race rond het kamp, waaraan alle rendiersleden meedoen, is een prachtig schouwspel. De dag wordt afgesloten met een schietwedstrijd voor de heren. Dan volgt rond middernacht - donker wordt het niet - de prijsuitreiking en een banket. En dat allemaal midden op de toendra! De droom is voorbij. Na een helikoptervlucht van een uur langs de Barentszzee en de Pechoradelta keer ik terug in een zomers Krasnoe.
De door Arctic Peoples Alert uitgenodigde Nenets kijken uit naar hun bezoek aan Nederland, begin oktober. Zij hopen dat er tijdens hun bezoek concrete afspraken kunnen worden gemaakt over in hun gebied uit te voeren projecten.
www.raipon.net/yasavey/

Valentina, haar kinderen en het rendierkalfje. Foto: Govert de Groot