Govert de Groot

In september 2003 was ik in de gelegenheid om samen met mijn Deense collega Thomas Køhler van TGK-consult een bezoek te brengen aan de Nenets-organisatie Yasavey in Naryan Mar in Noord-Rusland. Daarnaast reisde ik met hem naar een tweetal Nenets-nederzettingen op de toendra. Aansluitend heb ik deelgenomen aan het symposium Monitoring of the Pechora Sea - The present and future in Naryan-Mar en heb ik een bezoek gebracht aan het natuurreservaat Nenetski. De reis werd mogelijk gemaakt door het Noorse directoraat voor Natuurbeheer en de LNV-raad van de Nederlandse ambassade in Moskou.

Ook al heb je in je achterhoofd weet van de grote milieuproblemen, toch is er niets mooiers dan het zien van de kleurrijke toendra vanaf de immense Pechora-rivier. In de verte zie ik Kleine Zwanen met hun jongen zich vet foerageren en verzamelen voor de grote reis naar hun overwinteringsgebieden, zoals onder andere Nederland.

De eerste week gaf mij de gelegenheid een beter beeld te krijgen van de situatie van de Nenets. Ondanks verwoede pogingen daartoe lukte het ons niet een van hun rendierkuddes te bezoeken. Op grond van wat ik meekreeg van de verschillende besprekingen, zoals een bestuursvergadering, kreeg ik de indruk dat Yasavey zich snel en voortvarend ontwikkelt. Dankzij subsidie van de Deense regering was men in staat om onder andere een eigen kantoor te openen en de eigen nieuwsbrief Yasavey Vada te publiceren. Vroeger was de organisatie gehuisvest in het overheidskantoor van de Nenets Autonome Okrug (NAO). Dat schiep de nodige verwarring, omdat het leek dat zij een overheidsinstelling waren. Inmiddels heeft Yasavey, in het kader van het Matra-KAP programma, ook subsidie gekregen van de Nederlandse ambassade in Moskou.

Olie

Voor de rendierhoudende Nenets vormt de oprukkende oliewinning een groot probleem. De Russische regering heeft zowel de NAO als Yamal aangewezen als prioriteitsgebieden voor olie- en gaswinning. Beide regio's worden in feite vanuit Moskou bestuurd en zijn maar zeer spaarzaam opengesteld voor buitenlanders. In de NAO zijn 29 oliemaatschappijen actief. 27 daarvan houden zich niet aan de wettelijke regels. Zo worden er geen afdoende maatregelen genomen om schade aan de toendra en permafrost te voorkomen en houden zij zich niet aan de afspraken die met de verschillende rendierhoudende kolchozen en coöperaties zijn gemaakt. Om een voorbeeld te noemen: elke oliemaatschappij heeft zijn eigen pijplijn en dat stelsel van buizen vormt een fysieke blokkade voor de rondtrekkende rendieren. De toegezegde door- of overgangen worden niet, of maar half, gemaakt.

Natuurreservaat Nenetski

Na een week optrekken met Nenets beland je in een andere wereld als je een symposium binnenstapt met wetenschappers en vertegenwoordigers van enkele welwillende oliemaatschappijen. Een groot probleem is dat de oliemaatschappijen - maar ook de verschillende wetenschappers - hun verzamelde gegevens over hoe de natuur en het milieu er voorstaan voor zich houden. Het Noorse directoraat voor Natuurbeheer probeert, met de hulp van het Nederlandse RIZA, tot een plan te komen voor een inventarisatie van de flora, fauna en de ecologische gevolgen van de olie-exploitatie in de NAO. De vertegenwoordigers van het Noorse directoraat stelden dat je de olie-exploitatie en de economische ontwikkeling van de NAO niet tegen kunt houden, maar door een goede inventarisatie krijg je wel een inzicht wat de ecologisch kwetsbare of voor rendierhouders belangrijke gebieden zijn. Ik heb het belang hiervan onderstreept.

Er moet nog veel werk verzet worden en het is de vraag of de Russen wel willen dat er een goede inventarisatie van het gebied wordt gemaakt.

Ik vraag me af of de jonge zwanen op de Pechora-rivier in hun nog deels donzen verenpak op tijd klaar zullen zijn voor de lange reis - nu het al sneeuwt en vriest.