Poolkoorts: Uitkijken voor de gladde Shell’s!
Govert de Groot, Arctisch milieu- en mensenrechtenactivist
Eind 2002 verscheen het boek Schone schijn onder redactie van Eveline Lubbers. Het is een journalistiek onderzoek naar de methoden die grote bedrijven hanteren om de milieubeweging in te palmen of uit te schakelen en zich tegelijkertijd van een 'groen' imago te voorzien. Een boek dat mensen die opkomen voor de rechten van (Arctische) inheemse volken en de bescherming van natuur en milieu gelezen moeten hebben. Schelpen kunnen glad zijn!
Zelfs met 33 jaar ervaring als medewerker van Arctic Peoples Alert (voorheen Innu Steungroep) en voorheen als medewerker van Greenpeace en het Nederlands Centrum voor Inheemse Volken (NCIV), is het boek toch onthullend en schudt het je wakker. Opkomen voor de belangen van mens en milieu is niet zo onschuldig als je denkt. Het bedrijfsleven wringt zich (net als overheden) in allerlei bochten om het imago op te poetsen - en gaat daarbij niet altijd even subtiel te werk. In het boek Schone schijn komt het brede spectrum van praktijken aan de orde dat daarbij wordt ingezet, variërend van relatief onschuldige PR-strategieën tot complete inlichtingen-operaties: verborgen agenda’s, greenwash (desinformatie verspreid door een organisatie om een verantwoord milieu-imago voor te wenden), pressie op politieke partijen, gelobby achter de schermen, het opzetten van nep-actiegroepen en het inschakelen van spionnen en detectivebureaus of het werven van personeel dat bij milieuorganisaties werkt.
Verdeel en heers
In haar inleiding schrijft Lubbers: Kritiek uitoefenen op het bedrijfsleven is niet legitiem en moet tegen iedere prijs worden geëlimineerd. Elke tactiek die daartoe wordt ontwikkeld is toegestaan, van bewuste verdraaiing van de feiten tot aan geheime operaties. Elke tactiek, behalve de voor de hand liggende: een eerlijk publiek debat en vrije uitwisseling van afwijkende meningen (blz. 14)... Dit boek zou ook een waarschuwing moeten zijn voor mensen die zich geen actievoerder voelen, maar geloven in de beginselen van open discussie en vrije meningsuiting (blz 15). Sommige bedrijven ... zullen een ingewikkelde verdeel-en-heersstrategie opzetten door de dialoog aan te gaan met gematigdecritici en die te scheiden van hun radicalesoortgenoten’ (blz 19).
Het hoofdstuk BP: geen gewone oliemaatschappij? geschreven door de in Australië woonachtige auteur, Sharon Beder, is voor de Arctische activist openbarend. ...BP’s huidige en aanstaande activiteiten in Alaska roepen bij de lokale bevolking en milieugroeperingen bezorgdheid op. Tussen januari 1997 en maart 1998 was BP Amoco verantwoordelijk voor honderdvier olievlekken door lekkage in het Amerikaanse gedeelte van de Poolstreek, aldus een US-PIRG-onderzoek (Public Interest Research Group). In 1999 erkende BP het illegaal dumpen van gevaarlijk afval in zijn milieuvriendelijke’ olieveld in Alaska en kreeg een boete van 500.000 dollar omdat het hiervan geen melding had gemaakt. Met nog eens 6,5 miljoen dollar kocht het daarnaast civiele claims af die met de vuilstorting te maken hadden (blz 41-42).
BP blijft boren naar olie, vaak in milieutechnisch kwetsbare gebieden als de Atlantic Frontier, de uitlopers van de Andes en Alaska. BP’s Northstar-project omvat de eerste onderzeese pijplijn in het poolgebied, en de militaire genie heeft berekend dat tijdens zijn vijftienjarige levensduur de kans op een of meer grote olielekken... ongeveer 11 tot 24 procent bedraagt.
BP wil van de overheid toestemming krijgen voor proefboringen in het Arctic National Wildlife Refuge, een van Alaska’s laatste ongerepte natuurgebieden, door te lobbyen en schenkingen te doen aan politici en door financiële steun aan de lobbygroep Arctic Power. Tijdens zijn verkiezingscampagne pleitte George W. Bush ervoor het reservaat open te stellen voor olieboringen; het congres moest er later in 2001 over stemmen. Er werd een nieuwe mantelorganisatie voor de bedrijfstak opgericht, Energy Stewardship Alliance, om campagne te voeren voor toestemming om te boren, maar feitelijk is het Arctic Power onder een nieuwe naam. Coördinator Roger Herrera was ook coördinator van Arctic Power. Herrera is gepensioneerd manager van vestigingen van BP’s Soho Alaska Petroleum Company en was in 1997 betaald lobbyist van BP America’ (blz. 42-43).
Inmiddels heeft het Amerikaanse Congres de plannen om olie te gaan winnen in het Arctic National Wildlife Refugeniet goedgekeurd. De dreiging dat de Amerikaanse president Bush alsnog toestemming van het Congres krijgt is echter nog groot.
Greenpeace en WWF
In Het gevaar van de dialoog waarschuwt Andy Rowell, freelance auteur en onderzoeksjournalist, hiervoor en gaat in op de activiteiten van Shell. Te gemakkelijk wordt in de media gezegd dat Greenpeace fout zat met haar campagne om Shell te weerhouden de Brent Spar, een overtollig booreiland, in de Atlantische Oceaan te dumpen.’ Weliswaar zat Greenpeace fout met de hoeveelheden chemisch afval, achtergelaten in de Brent Spar, wat ze ook ruiterlijk heeft erkend, maar het heeft wel met deze campagne voorkomen dat honderden andere afgedankte boortorens werden gedumpt. Dus wie zat er nu fout?
Jessica Wilson uit Nieuw Zeeland gaat in op De Sponsortruc’. Het Wereldnatuurfonds (WWF) Nieuw Zeeland laat zich door Shell Nieuw Zeeland sponsoren. Het is een dubieuze rol die Shell hier speelt. Ook in Nederland wordt WWF gesponsord. Heeft u ook een gratis Wereld-Natuur-Fonds knuffel ijsbeer op het postkantoor gekregen? Enkele maanden geleden kreeg je deze als je overschakelde op groene stroom van Essent. Essent is hoofdsponsor, maar ook 50% mede-eigenaar van de kerncentrale Borssele. Deze kerncentrale is, door de opwerking van de gebruikte brandstofstaven, indirect één van de grote radioactieve vervuilers van de Arctische zeeën. (zie Arctica 3, najaar 1998).
Oud papier
In Liefdewerk oud papier: garbology als bron van informatie schrijft Eveline Lubbers over wat in detectivejargon garbology (vuilniskunde) heet: in dit geval het ophalen van oud papier. Actievoerders, belangengroepen en niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) gaven hun papier in goed vertrouwen af, zonder te weten wat ermee gebeurde. Er werden door het bedrijf ABC van Peter Siebelt in opdracht van multinationals informatiedossiers van gemaakt, die werden doorgespeeld aan partijen die er hun voordeel mee konden doen. In de eerste plaats waren dat bedrijven waartegen die groepen protesteerden, maar ook voor de roddelpers en konden de gegevens zelfs voor de politie, openbaar ministerie en geheime dienst heel interessant zijn. De betrokken actiegroepen en organisaties hadden daarvan geen idee’ (blz. 126). De toenmalige directeur van dit oudpapier-ophaalbedrijf ABC, Peter Siebelt, schreef recentelijk het (niet aanbevelenswaardige) boek Eco Nostra naar aanleiding van de moord op Pim Fortuyn, waarbij hij de moordenaar van Fortuyn in een netwerk van milieuactivisten plaatst en daarmee de milieubeweging criminaliseert. Hij zegt een schokkend netwerk bloot gelegd te hebben. Nadat zijn garbage-activiteiten waren onthuld, moest hij noodgedwongen zijn bronnen verplaatsen naar openbare internet- en krantenbronnen.
In de val
In Spionnen van Exxon: Wackenhut versus klokkenluiders, bericht erkend privé-detective Sheila O’Donnell over de activiteiten van Exxon. De olietanker Exxon Valdez liep in 1989 met een complete lading ruwe olie in Alaska aan de grond... Charles Hamel, voormalig verbindingsofficier uit het leger, rechterhand van de senator van Alaska en onafhankelijk makelaar in olie, werd de spreekbuis van de klokkenluiders. Hij werd ook een van de voornaamste criticasters van Alyeska, het bedrijf dat het Trans-Alaska Pipeline System beheert namens een consortium van oliefirma’s, waaronder BP, ExxonMobil en Philips. Via het leidingsysteem gaat olie uit de North Slope velden naar de zee-terminal van Valdez, en vervolgens naar schepen als de Exxon Valdez voor verdere distributie...
In juli 1991 klaagde Hamel tegenover de commissie (Binnenlandse en Eilandkwesties van het Huis van Afgevaardigden) dat hij in de val was gelokt met een undercover-operatie, die ... in opdracht van het olieleidingsbedrijf was uitgevoerd. Hij heeft de hele spionagecampagne vastgelegd in een opzienbarend dossier’ (blz. 138-139).
 |
Heeft u ook een gratis Wereld-Natuur-Fonds knuffelijsbeer op het postkantoor gekregen? |
Inheemse volken
Ofschoon het boek er niet op ingaat, is het niet alleen het bedrijfsleven dat de schone schijn ophoudt. Regeringen, overheidsorganisaties, ambassades e.d. opereren vaak even sluw. Zij gebruiken vergelijkbare trukendozen, waarbij desinformatie hoog scoort, om inheemse volken, ngo’s, andere overheden en goedgelovige parlementsleden te misleiden.
Het zou aanbeveling verdienen als onderzoeksjournalisten de rol van bedrijven en overheden ten aanzien van inheemse organisaties zouden onderzoeken.
Het publiceren van dit boek brengt het gevaar met zich mee dat het bedrijfsleven (net als overheden) zijn methoden aanpast. Zij zullen hun oude en nieuwe strategieën nog meer verborgen proberen te houden door milieuvriendelijke poses aan te nemen. Natuurlijk moet je uitkijken dat je, door het lezen van dit boek, niet paranoia wordt. Maar een gewaarschuwd mens telt voor twee!
Schone Schijn, Uitgever Fagel (2002), 294 blz. € 19,95, ISBN 90 5914 1229
www.evel.nl
www.neebedankt.nl