Finnmark-wet, geen Sami-wet
Mardoeke Boekraad
Op 24 mei 2005 heeft het Noorse parlement de Finnmark-wet aangenomen. Deze wet bepaalt dat het Sami-parlement in Noorwegen en de Provinciale Staten van Finnmark gezamenlijk het nieuwe orgaan 'Finnmarkseiendom' gaan besturen. De Noorse staat zal de eigendomsrechten van alle openbare gronden in Finnmark aan dit orgaan overdragen. De Sami (Lappen) hadden tot nu toe over hun land en waterrechten geen akkoord ondertekend. De Finnmark-wet is dan ook een mijlpaal in de Noorse geschiedenis.
De wet is unaniem aangenomen door het Sami-parlement en wordt door alle Noorse politieke partijen ondersteund, met uitzondering van de rechtspopulistische Fremskritts-partij. De Noorse staat had in Finnmark, dat 73.000 inwoners telt, het terra nullius principe toegepast (land dat van niemand is) en zich al het land toegeëigend. Het aanvaarden van de Finnmark-wet wordt dan ook gezien als reparatie van de assimilatie - de vernoorsingspolitiek - die tot in de zestiger jaren duurde. Ook maakt deze wet een einde aan de Sami-acties en protesten voor land en waterrechten, die eind zeventiger jaren met de strijd tegen de stuwdam in de Alta-rivier zijn begonnen. Hoe de mogelijkheden in de wet worden benut, zal van de inventiviteit en motivatie van de Sami afhangen.
Inhoud
Geïnspireerd op de oude Siida's, die van het gebruik van natuur afhangen, is de wet bedoeld om de Sami cultuur en plaatselijke Sami-groepen te beschermen en te behouden. Het bestuur van Finnmarkseiendom is fiftyfifty verdeeld over het Sami-parlement en de Provinciale Staten van Finnmark. Finnmarkseiendom zal de gebieden gaan beheren. Voor besluiten die invloed hebben op de Sami-samenleving, economie of cultuur, zoals bijvoorbeeld de aanleg van windmolenparken, wegen en verkoop van land kan het Sami-parlement richtlijnen aannemen.
Voor een periode van tien jaar kunnen gemeenten gebruiksrechten toekennen, zoals de fel begeerde visrechten in meren, plukrechten van moerasbramen, jachtrechten op sneeuwhoenders of houtkaprechten.
Een belangrijk aspect is dat er een langetermijnproces gestart wordt om gebruiks- en wellicht zelfs eigendomsrechten te inventariseren en deze over te dragen aan individuen of lokale Sami-groepen. Een nieuwe Finnmark-commissie en een op te richten buitengebiedrechtbank zullen hiervoor verantwoordelijk zijn. Individuen of groepen, Sami, Noren of Kvaenen (een minderheid die oorspronkelijk uit Finland komt) kunnen claims bij deze commissie indienen. De verwachting is dat de commissie vanaf 2007 werkzaam zal zijn. Het gevolg van de wet kan zijn dat de verschillende vormen van natuurgebruik op aan Sami toegezegde gebieden voor alle anderen, behalve voor de lokale gebruikersgroep, tot een minimum worden beperkt of kostbaar wordt. Interessant wordt hoeveel Sami-groepen claims op eigendomsrechten zullen gaan indienen en hoeveel land uiteindelijk in Samihanden zal komen.
Finnmark-wet
De kleinschalige Sami-kustvisserij, die dringend bescherming nodig heeft tegen de commerciële visserij, werd ondanks herhaald verzoek niet in deze wet opgenomen. Het parlement heeft een aparte wet met beschermende maatregelen toegezegd.
Het recht op eigendom, gebruik en beheer van gronden waarvan aangetoond wordt dat een lokale groep ze al lang in gebruik heeft, maakt deel uit van het recht dat geldt voor alle Noorse staatsburgers en is dus geen speciale Sami-verworvenheid. De Finnmark-eigendom wordt dus in veel opzichten een uitvoerend orgaan voor al bestaande Noorse wetgeving. Ze kan de Noorse vis en jachtlicenties duurder gaan verkopen en eventueel gedifferentieerde prijzen en quota invoeren. Het wordt niet mogelijk groepen van buitenaf helemaal uit te sluiten, omdat het algemeen recht op toegang in andere Noorse wetgeving vastligt. Hierdoor is de wet inderdaad een Finnmark-wet en geen Sami-wet.
Zie ook Arctica 16 en 17.
Wetstekst:
www.lovdata.no/all/nl20050617085.html
odin.dep.no/krd/norsk/tema/same/bn.html
www.samediggi no