Willem Barentsz Festival 2005 - een terugblik
De 1ste editie van het Willem Barentsz Festival van 26 oktober t/m 2 november 2005 mag een succes genoemd worden. De ontvangst op Willem Barentsz’s geboorte-eiland Terschelling was hartelijk, in Groningen de zaal te klein, Leiden extra inhoudelijk en de films in Filmhuis Den Haag van Anastasia Lapsui en Markku Lehmuskallio bijzonder om de manier waarop het verleden en heden van de Nenets waren te zien.
Willem Barentsz Award
In een volle raadzaal op Terschelling opende burgemeester Jurrit Visser het eerste Willem Barentsz Festival. Visser zag parallellen met gebieden en volken zoals Terschelling en zijn bewoners, een kleine, maar ook wat cultuur betreft bedreigde gemeenschap: "Het gaat om het behoud van identiteit, daar vechten we beiden voor en daarin kunnen we leren van elkaar en elkaar versterken in die strijd." Na de opening werd door Marnix Koolhaas de Willem Barentsz Award 2005 uitgereikt aan mevrouw Lea Sorgdrager-Mather. Mevrouw Sorgdrager (77) kreeg deze onderscheiding vanwege haar inzet voor het behoud van de cultuur en het welzijn van de Inuit (Eskimo’s) tijdens haar verblijf in Noord-Canada in de jaren 1958-1961. Zij was daar als verpleegster in Aklavik en Kugluktuk (Coppermine) in de Northwest Territories en Nunavut, NoordCanada. Tijdens haar verblijf daar gaf zij geen toestemming om Inuit-kinderen, die de ouders haar hadden toevertrouwd, per vliegtuig naar een kostschool honderden kilometers verderop te vervoeren, zonder dat de ouders daarvoor toestemming hadden gegeven. Hierdoor kwam zij in conflict met het Canadese beleid en moest daarom voor de rechter verschijnen. Ook heeft zij tijdens haar verblijf in Arctisch Canada diverse kleurensmalfilms gemaakt waarvan enkele tijdens het festival zijn vertoond. Sorgdrager zei dankbaar te zijn dat ze daar mocht werken en leven, maar noemde de eskimo's nu slachtoffer van twee beschavingen vol hoogmoed'.
De Willem Barentsz Award is een onderscheiding, ingesteld door Arctic Peoples Alert, die bedoeld is voor een man, vrouw of instelling die zich heeft ingezet voor het welzijn en de cultuur van de Arctische volken. Hiermee willen wij de aandacht vestigen op de problemen van de bewoners van het poolgebied. Door toenemende economische activiteiten (mijnbouw en olie- en gaswinning) en door het smelten van het pakijs wordt de cultuur en het welzijn van vele volken in deze regio ernstig bedreigd.
Willem Barentsz Dag
Voor het festival was uit de Barentsz-regio het gemengd gehuwde Sami-Nenets echtpaar Øyvind Ravna (1961) en Zoia Ravna Vylka (1976) uit het Noorse Tromsø overgekomen. Na het bezoek aan Terschelling hielden zij lezingen bij Imaka, de Arctische (studenten-)vereniging aan de Rijksuniversiteit Groningen en in het Rijksmuseum voor Volkenkunde in Leiden. Ravna sprak over: The land rights of the Saami people, with emphasis on the last decades disputes about the recently adopted "Finnmark act". Is there much difference? Hierbij kwam natuurlijk de pas aangenomen Finnmark-wet uitvoerig aan de orde (zie Arctica nr. 20). Verder werd de Noorse video Reisen tilbake’ (de terugreis’) vertoond. De film vertelt aan de hand van het leven van Zoia het verhaal van de Nenets. Dit leverde genoeg stof op voor een goed gesprek.
De Willem Barentsz Dag in Filmhuis Den Haag was in de goede handen van dagvoorzitter Marc Cornelissen, bekend van de Pole Track 2005 expeditie en de Ben & Jerry's Climate Change College. Aan de hand van vertoonde films vertelden Øyvind Ravna en Zoia Vylka over het leven van de Samen en Nenets, die hun duurzame manier van leven met rendieren onder druk van de geïndustrialiseerde wereld in stand proberen te houden. Ook liet Lea Sorgdrager een van haar films zien en riep op vooral Arctic Peoples Alert te steunen. Voor wie er bij was een dag om niet te vergeten.
2007
Het plan is om het 3de Willem Barentsz Festival in 2007 te houden van donderdag 25 oktober 2007 t/m woensdag 31 oktober 2007. Arctic Peoples Alert wil dan aandacht besteden aan het heden, verleden en de toekomst van de Inuit op Oost-Groenland. De aanleiding hiervoor is dat in het tweede Internationaal Polair Jaar (1932-1933) de Nederlanders vooral op Oost-Groenland onderzoek deden.
Govert de Groot