Zweedse Radio, zondag 8 februari 2004

Door Christer Larsson

Al meer dan 20 jaar voeren de rendierhouders in het Samendorp Muonio in Tornedalen een succesvolle strijd voor hun mensenrechten. Ze wonnen het al die tijd van de provincie Norrbotten en de Zweedse staat. Eerst door het hele Zweedse rechtssysteem te doorlopen, daarna twee keer in het Europese hof. Nu het Hooggerechtshof het dorp op het hoogste niveau in het gelijk heeft gesteld, stapt de provincie Norrbotten naar de regering om de wet te veranderen.

- "Hoe lang blijven ze doorgaan?", vraagt Tomas Sevä, voorzitter van het Samendorp Muonio zich af. "Wij zullen altijd doorgaan, het gaat immers om ons bestaan, wij kunnen niet opgeven."

Jullie hebben inmiddels zo'n 167.000 euro neergeteld, en dat waren alleen nog maar de kosten voor een advocaat?
"Ja, alles wat we verdienen gaat op aan de advocaat. Alle bewoners van het dorp staan hierachter. Wij zijn met z'n negen en negentig'en", zegt Tomas Sevä.

Tussen alle besognes door is het tijd voor het scheiden van de rendieren en voor de slacht.
Hoeveel mensen zijn daar tegenwoordig bij betrokken? "Zo tussen de dertig en veertig mensen."

Hoeveel rendieren moeten er worden gescheiden? "Ongeveer duizend. Een paar uurtjes, dan is het weer gebeurd."

Omdat het Samendorp Muonio niet in de bergen ligt maar in de bossen van Tornedalen gelden er voor hen, net als voor de andere zogenoemde concessie samendorpen, aparte regels.

De zorg voor de rendieren van Zweden
Er is onder andere een oud gebruik, dat in de wet is vastgelegd, dat de Samen vrijwillig zorg dragen voor rendieren van Zweedse eigenaren die geen Same zijn. Dat is in het algemeen heel goed gegaan in Norrbotten, maar het provinciaal bestuur is door de jaren heen meer gaan vragen dan wat de wet voorschrijft. Het provinciaal bestuur wil het aspect van vrijwilligheid bij de zorg voor andermans rendieren veranderen in gedwongen zorg door de Samendorpen. Met die eis hebben ze twintig jaar lang, bij alle gerechtsinstanties in Zweden, verloren van Mounio.

De regering werd erbij betrokken
Toen het Samendorp de boodschap bij het Europese hof voor de Mensenrechten neerlegde, werd ook de regering betrokken in de zaak, en wel als tegenstander. Zelfs toen won het kleine Samendorp het van de Zweedse staat, niet één keer maar zelfs twee keer. Advocaat Johan Kaap is bij alle instanties van de partij geweest. "De wetstekst is heel duidelijk, en het nieuwe wetsvoorstel ook. Hier zie je hoe belangrijk het is om je recht te laten beoordelen door een onpartijdig gerechtshof. Dat is in deze zaak ontzettend duidelijk", zegt hij. Wie gelooft dat het provinciaal bestuur twee decennia van nederlaag op nederlaag en de vernederende kritiek van het Europese hof accepteert, heeft het mis.

Verzoek om wetsaanpassing
In plaats daarvan stapt het provinciaal bestuur nu naar de regering met het verzoek om de wet te veranderen. Daar waar de wet spreekt van vrijwilligheid en niet van dwang moet dit worden omgedraaid. Dwang in plaats van vrijwilligheid en gewoonterecht. Iets wat geen enkel gerechtshof heeft aanbevolen. "Het is alsof we teruggaan naar de tijd waarin er zgn. 'Lappenopzichters' waren aangesteld, toen ze eenzijdig wilden bepalen over het bestaan van de Samen. Ik heb er geen logische verklaring voor waarom men de macht over de rendierhouders wil hebben op de manier die ze nu hebben gekozen", zegt Johan Kaap.